Знаеме кои сме, само кога знаеме кои не сме, и често само кога знаеме против кого сме (5 дел)

X.1) Канонски период

Значајна важност во МПЦ‒ОА претставуваат два историски разделени периоди коишто биле цврсто дефинирани во нејзиниот животот: иницијалниот ‒ стратегиски ‒ црковно‒правно, педесетгодишен канонски период, и сега, под домашен и меѓународен притисок, присилен период за прогласување незаконски (нелегален) или неканонски период. Како, воопшто е можно, да влеземе во реверзибилност на периодите или да се враќаме на почетниот стадиум?!

Од денот на добивање автономија (1959 год.), МПЦ влегува во фаза на отворање субординирачки (раководно‒менториски) период под јурисдикција на Српската патријаршија. Потоа следела трансформациска промена, којашто вклучувала управување со промените: организациско учење, трансфер на знаење и организација изградена за самоуправност. Трансформациската промена МПЦ ја довела во фаза на Третиот црковно‒народен собор (1967 год.), фаза кога завршило субординирачкото управување (администрирање) на МПЦ од страна на Српската патријашија. Следствено, започнува педесетгодишниот период од животот на Црквата во Македонија, којшто може да се нарече канонски период (зрелост) на животот и дејноста на повисоката црковна управа, за разлика од оној што скоро започна ‒ дестабилизирачки фази на компромис за претходниот еклисиолошко‒духовен раст и развој на МПЦ‒ОА. Значи, последниот период се карактеризира со зачувување на канонската сукцесија (преемство) на црковната власт, којшто, пак, беше нападнат од „легалистите” или „внатрешно‒дестабилизирачките фактори”, кои се незадоволни од канонскиот статус на МПЦ‒ОА, и од „осветеноста” на даровите што овде во (МПЦ‒ОА) Литургиски се принесуваат. Легализацијата би била остварлива еднинствено поради екстерните идеи, што, барем делумно, имале свои следбеници внатре во круговите на МПЦ‒ОА; слични се идеите на трите интересенти (СПЦ, БПЦ и ЦП), коишто имаат цел (интерес) да ја извршат нејзината легализација, но како нивно автономно решение (примат [патријаршија] и синодалност [митрополија]).

Фрустрациите од надворешно‒црковните односи, дека не може да се богослужи на Света Гора, во Софија или во некоја друга јурисдикција, создадоа внатрешна криза и дилема за автокефалноста на МПЦ‒ОА. Впрочем, какво друго богослужење постои освен во местото на назначување? Сепак, дилемата кај поедици достигна до крајна граница, а црковниот брод нема скоро никаква контрола. Центарот (Архиепископијата) е свесен за животот на епархиите, а епархиите честопати шпекулираат дека знаат за центарот; шпекулирањето станува масовно, дека можниот центар е надвор од Архиепископијата (за едни во Белград, за други во Софија или Цариград [Истанбул, оти таков град на светската листа од градови не постои]). Има епархии и парохии коишто живеат посебен живот и, честопати, не знаат кон кого да се обраќаат и кон кого припаѓаат, „демек” за да се зачува Православието, тие се во колаборација и со другите јурисдикции. Која е поволната основа за ширење на сите видови намерни измами, расипани заблуди и секаква нова варијација на „самоопределување”, оти сè уште не сме определени. Македонија е непризната или „не може” под тоа име меѓународно да се признае, без разлика што основа на самоопределувањето е природното право (natural law ‒ jus gentium), потребно е друг да нè определи. МПЦ‒ОА, исто така, има работа со извежбан уценувач, искусен во измамување. На повидок е МПЦ‒ОА да се оптовари со идентичен процес на деноминација и уставно‒организациска деградација преку меѓународно „преговарање” ‒ идентично како за меѓународниот статус и за името на државата Македонија. Подредениот (поразениот) во преговорите секогаш презема нов курс. По аналогија на државниот спор, и МПЦ‒ОА, најверојатно по подлегнувањето на надворешните притисоци, бидејќи не се потпира само на каноничноста на врховната црковна управа, дадена од народот, под постојан прогон од внатре и од надвор, ќе се самопрогласи за контроверзна институција.

Меѓутоа, надворешниот политички фактор, како што се организациите на интернационализмот (меѓународните организации), од една страна, коишто не се грижат за догмата (еклисиолошкиот поредок), ниту за каноните (не им е важна соборноста по принципот на Троичноста, туку мирот меѓу Црквите во светот), туку се грижат преку ново‒создадениот модел на „вселенските” супрематски тенденции, коишто сакаат да ја искористат надворешната политичка моќ за да обезбедат доминација во Црквата, преку коишто ќе ги остварат нивните идеи.

Условите за легализација на спорните црковни јурисдикции што ги доделува ЦП историски се општо‒познати. И последното доделување Томос на Православната Црква на Украина е ревидирана верзија „автокефалност”, по принципот на митрополитско‒ставропигијална зависност од јурисдикцијата на ЦП. Според истата аналогија, и на МПЦ‒ОА, од страна на ЦП, ќе ѝ бидат предложени добро познати и потребни услови од новиот модел на ЦП, за МПЦ‒ОА да „добие” Томос (постапки, коишто многу наликуваат на некогашната „Андартска провокација” Εθνική Εταιρεία). 

Ако правилно се дефинира „проблемот” на МПЦ‒ОА, дека таа постои во канонска состојба, односно дека го исполнила условот за автокефалност, и поради тоа што повеќе од триесет години (53 год.) таа суверено се управува и го одржува канонскиот и догматскиот поредок, тогаш ќе доминира самоувереноста, и никој нема да го прифати заговорот за нејзина легализација. Напротив, сите верници во МПЦ‒ОА, како и клирот ќе ја сметаат за легална. Ако постои непоколеблива увереност во правилната фомулација на „проблемот”, лесно ќе бидат отфрлени какви било услови за таканаречена „легализација” на МПЦ‒ОА. Условите безусловно ќе бидат одбивани, преку однапред подготвена платформа којашто нема да содржи преформулиран предмет‒проблем за МПЦ‒ОА (вграден колатерален естопел) на каква била надворешно предложена ‒ црковно‒политичка декларација. Непријателот мора да биде поразен со борба. Ако е непоразен, притоа тој се повлече, тогаш тоа не значи дека е победен. Ако отстапи (се повлече), тој направил измама со заобиколување, тогаш во пресрет е поразот (како во духовните борби). Слично и во однос на МПЦ‒ОА. Ако таа прифати преговарање, ќе биде поткопана бескомпромисноста, ќе настане внатрешна криза и ќе ја нема супериорноста во однос на непријателот. Спротивно, ако никому не му се дозволи да размислува за преговарање, тогаш ќе биде доминантна бескомпромисноста, и само така поразот е неповратен и сигурен. Секакво отпочнување разговор со непријателот, секако дека ќе резултира се компромисен договор (исто како во процесот на духовната борба: сетилна стимулација, борба со помисли, мислите и практичните злодејства), тогаш нееднаквоста на нашите сили ќе биде евидентна (паѓање во замките на вештата „Византиска” дипломатија), поразот ќе биде само‒предизвикан, неопходно е предавањето на непријателот. Спротивно, ако ЦП правилно го дефинира „проблемот” на МПЦ‒ОА, таа нема да поставува никакви услови. Едноставно ќе ѝ ја признае состојбата на МПЦ‒ОА од пред 1767 год., или барем над триесет годишната самоуправа како сосотојба што е утврдена во каноните, и на тој начин, ЦП непречено ќе сослужува со МПЦ‒ОА.

МПЦ‒ОА за својата автокефалност поседува сличен збир на канонски факти. Таа ниту поединечно, ниту како Помесна Црква, не е еретик и затоа, пред помирувачкиот суд, според прецедентно право, слично решени предмети за автокефалност (преседани/stare decisis), едноставно секој (и ЦП) треба да се покорува.

Кој има потреба од сето ова, и кој има корист од тоа? Кој има право да презема мерки за легализација на легалното? Никој! Се разбира, освен оние што имаат материјален интерес, и заради тоа мораат да обработуваат злодела против Македонскиот народ. Таквите постапки нема ги исправат уште некои грешки од историското минато, туку ќе го дестабилизираат бескомпромисниот пат. 

Канонските принципи подразбираат целосна слобода на самоуправа и самоорганизирање на Црквата. Државата ѝ помага на Црквата во борбата за сувереност (слично на древните деволуциони права од царевите), и тоа на различни начини, материјално‒правно и административно‒логистички, не ad hominem, туку delegation a jure, што значи не лично и не по функција, туку што се однесува на законите коишто важат во државата, но и Црквата не е изземена од законите. Во МПЦ‒ОА исклучиво право за остварување врховна законодавна власт (сè уште) единствено има Црковно‒народниот собор. Законодавна власт во Црквата не може да се подредува никому (освен, ако самата законодавна власт нè реши поинаку), во смисла дека народот и клирот одлучуваат за стратешките прашања, со административниот сервис што ѝ го обезбедува државата („Царевите во договор со Црквата ги повикувале Соборите, ги сноселе материјалните трошоци за нивното одржување, учествувале во нив, ги потврдувале нивните одлуки, и ги прогласувале за општообврзни за целата Империја”[55]).

Историски, секое преговарање или договарање е ултимативно, не е безусловно, како што гарантираат политичките принципи на интернационализмот ‒ соработка во однос на заедничките интереси на два суверенитети или енититети.

Никој нема право самостојно да одлучува. Изворот на целокупното право е функција на Црковно‒народниот собор. Кој и да покаже самоволие над единствениот авторитет и игнорирајќи го генералното мислење на епископатот, свештенството и народот, таквиот (поединци: политичари, епископи, монаси, свештеници, угледни членови на меѓународни организации) поставува квази‒црковно право, само со цел насилно да ги потчини сите кон својот нелегален пат. Искористувајќи ја својата позиција, тој би изложил двоен морал: „Јас можам да го прекршам законот, но вие не можете.” Секој мора да се придржува кон својата должност, и спротивно на 34 апостолско правило (одржување консензус меѓу епископатот), и спротивно на Уставните определби (антиуставно), е однесување без никакво расудување за идните штетни последици, прикривајќи ги престапите, со надеж за целосно неказнување, па дури и одобрување и легитимирање на патот на беззаконието ‒ воведување во субординирачка положба на МПЦ‒ОА, поставувајќи ја под туѓ јарем (туѓа јурисдикција). Не е можно, така едноставно, да се злоупотребуваат црковните канони, злоупотреба на државните и меѓународните функции за доминантно одлучување и во Црквата.

Дури и поединечните ставови на епископите немаат важност надвор од соборното одлучување. Никој не смее да го злоупотреби авторитетот на Црковно‒народниот собор (највисок црковен законодавно‒правен орган), и да ги надминува неговите права, да ја крши архијерејската заклетва, и со тоа да ги прави „немоќни” нивните забрани и наредби.

Секаков вид отстапки што ќе ги направи МПЦ‒ОА ќе бидат илузорни, но и трајни. Самото прифаќање на формулацијата „легализација на МПЦ‒ОА”, нема да ги оправда во пракса очекувањата што првично беа претставувани. Не може да биде легализирано она што нелегално во 1767 год. е анектирано и потоа предадено на друга јурисдикција, без да има континуитет на правното наследство. Резултатот од прифаќањето „легализција” на МПЦ‒ОА е крајно парадоксална ситуација ‒ Архиепископијата да се покаже како легален (правен) орган на историски нелегална постапка; всушност, ние ја правиме легална постапката од 1767‒мо лето ... во Охрида ... од Цариграда ...

МПЦ‒ОА е правен наследник на Охридската архиепископија (nominatio auctoris). Таа не може да премине во заборав. Нејзиниот црковно‒правен статус не може да биде остварен преку хибридна администрација, да ја дели својата јурисдикција со ЦП.

Ако поверуваме на „советите”, треба да знаеме, дека тие сакаат да нè уверат за „вистинската” слобода. Уверувањето дека ќе „бидат” отворени пред‒соборските конференции за Црквата во Македонија е измама, дека може да започне да го организира својот внатрешен живот, но само преку новиот јарем на Цариград. На Вселенските собори биле повикувани и еретици, и тие го изложувале своето учење. Во случајот со МПЦ‒ОА на целата меѓународна јавност ѝ е јасно дека таа не е повикувана на Сеправославните конференции поради политички причини, исти како во односот на Руската Православна Црква кон Црквата во Украина. На Вселенските собори не може да не биде повикана МПЦ‒ОА за да го изложи својот „проблем”.

Меѓутоа, „советите” за прифаќање на моделот за црковна реорганизација ‒ инсистирање на автономен концепт на црковно устројство, се однесуваат само на тоа дека, влегувајќи под јурисдикција на ЦП, МПЦ‒ОА ќе обезбеди канонска врска со Православната Црква. Но, и под која било автономна јурисдикција (и Српска и Бугарска) би обезбедиле канонска врска; и проектот „ПОА” „обезбедува” канонска врска со Православната Црква, како потчинета на СПЦ.

X.2) Турболентно‒кризен период

Соборноста во управувањето со Православната Црква не познава монархичност (централизирана моќ) на еден епископ, односно моноепископатичност.

Честа што ѝ е доделана на ЦП не може да се злоупотребува за судење и за самостојно доделување автокефалност. Честа се однесува на привилегија за координација, а не за административна власт: 1) над една врз која било друга јурисдикција, 2) над каква било замислена „вселенска администрација” или primus totius на еден епископ. Првенството по чест во Православната Црква е Предание, бидејќи не постои власт што е над епископската[56].

МПЦ‒ОА ќе отстапи од иреверзибилноста (неизменливост/неповратност) на Одлуката за автокефалност од 1967 год., доколку прифати преговори за автокефалниот статус. Треба да се знае дека, и тогашниот Трет Црковно‒народен собор, врз основа на анализирање, преку стратешко‒политичко планирање: формулирање на проблемот, креирање адекватен модел, решавање на проблемот ‒ евалуација и избор на алтернатива, за идните активности, и дошол до (неизменливо за следните генерации) решение ‒ прекин на уставните надлежности од СПЦ. Соборот на МПЦ прогласил немериторност на Архијерејскиот собор на СПЦ, и усвоил цврст, обврзувачки и неотповиклив став за долгорочно актуелизирање на автокефалноста на МПЦ ‒ сѐ додека таа нѐ биде прифатена од сите ППЦ. Притоа, во процесот на одлучување, евалуација и избор на адекватно решение, било одлучено МПЦ да не се базира на каква била апелациска инстанца. Одлуката за автокефалност од 1967 год. е базирана на евалуација на општиот „рецепт” за стекнување автокефалност, а тоа е сецесија (модел што го примениле сите соседни Православни Цркви на МПЦ), до конечна долгорочна ратификација (спонтано исцеление на „расколот”) на автокефалноста[57].


Како што констатира Сергеј Сергеевич Верховски: „Ние баравме покровителство од ʽВселенскиот престолʼ, но не одрекувајќи се од нашата автокефалност... туку сакајќи да бидеме верни во смисла на каноните и на Преданието на Црквата[58]”, само на овој начин е оправдана постапката на МПЦ‒ОА. Меѓутоа, како МПЦ‒ОА ќе се ослободи од условите на ЦП за директни управни (административни) функции? Поточно, МПЦ‒ОА, како новоформирана митрополија, влегувајќи во јурисдикција на ЦП, обезбедила канонска врска со Православната Црква, притоа ѝ ги потчинила: деградираниот статус, дијаспората, ставропигиите, варењето Свето Миро, трајното функционирање како Синод, без можност за повисоко управно организирање Архијерејски собор или Помесен собор. МПЦ‒ОА треба да го земе предвид фактот, дека ЦП ќе пројавува власт над целокупната нејзина територија, но и над дијаспората. Исто така, титулата Охридски Архиепископ е трајна надлежност, и пред сè, недеградирачка; доколку, пак, таа влезе во правна форма на субординираност под јурисдикцијата на ЦП, тогаш титулата ќе премине во почесна, и ќе се воведе титула скопски митрополит, којашто ќе ја поседува новоизбраниот митрополит. Оваа аналогија е согласно последните решенија на ЦП, правно вградени во доделениот Томос на Православната Црква на Украина. Аргументот дека нужно ни е потребна поврзаност со некаква јурисдикција, подоцна ќе биде фактор за избор на моделот на ЦП; изборот на моделот ќе биде кршење на канонскиот поредок на едноначалието во МПЦ‒ОА; следствено, таа ќе биде двоначална.

Како треба да се гледа на пројавата на власт од страна на ЦП над сите територии надвор од границата на Помесните Цркви? Незаконско е излегувањето од јурисдикцијата на првенствувачкиот патријарх за административни дејства коишто мораат да бидат решавани и уредувани од страна на Вселенските собори. Административното решавање на споровите помеѓу автономните и автокефалните Цркви, има свој извор на право, а тоа е според примерот на 8 канон од III Вселенски собор. Затоа, не може сите Помесни Православни Цркви да бидат ограничени со јурисдикција, освен една, којашто без ограничување има јурисдикција над вселената, и единствено таа да го има унилатералното право за укинување или доделување автокефалност.

XI) In ultima analisi ‒ моделот на ЦП е преформирање ‒ од редослед (чест) во диптихот, до врховенство (superanus)

По прелиминарните истражувања на еклисиолошкиот јаз во Православната Црква, како што е проблемот на универзалната јурисдикција („вселенска”), потоа интензивниот преглед на канонската литература и формулацијата што произлегува од синтезата на дискусиите на проблемот ‒ дојдовме до развојот на заклучоците и препораките. 

ЦП настојува да воспостави траен митрополитско‒ставропигијален систем. Системот од којшто Цариградскиот патријарх ќе го црпи правото да биде избиран како „вселенски” патријарх, оттаму што патријарх или архиепископ (претстоител) се избира меѓу епископите на една Црква, а таква Црква би бил збирот цркви или автономни митрополии, што се под нејзина јурисдикција. Екстериторијалноста што ја применува ЦП (Финска, Естонија, Украина), се однесува на ново учење. Токму оваа доктрина, дека ЦП има посебна еклисиолошка положба (административна функција) и исклучивост во Православната Црква (претстоител на Православието [„Вселената”] и потчинетост под судската власт на сите патријарси и епископи во светот), претставува извор, а истовремено и теоретска основа, за сите антиканонски упади во туѓи јурисдикции[59]. Во последните повеќе од сто години загрижувачки е унилатералноста (експанзијата на самоовластувањето) на ЦП.

Новиот еклисиолошки концепт применет од ЦП, создавање автономни митрополии и нивно потчинување, има неадекватна примена со догмите утврдени во Преданието. Еклсиолошките претпоставки што беа валидни во литературата стануваат непрепознатливи за Православието. ЦП ги искриви изворите и основите на христијанското откровение и на верата во еклисиолошките догми. 

„Ако на почетокот ЦП тврдела дека мора да ѝ бидат потчинети сите Цркви коишто се наоѓаат во дијаспората, сега богословите на ЦП тврдат дека Цариградскиот патријарх е претстоител на целокупното Православие, глава на Православното Тело, дека под негова судска власт се сите архијереи од сите Цркви, дека претстоителите на останатите Помесни Цркви со него мораат да бидат поврзани како ʽовците за својот пастирʼ. Тие тврдат дека, Православната Црква, воопшто не би била православна без ЦП. Зарем тоа е она во што веруваа сите, секаде и секогаш? Новото учење на ЦП, нели е запрепастувачки погрешно за секој што е, макар малку, запознат со црковната историја[60]?” Како што е познато, стремежот кон ексклузивно водство на Римскиот епископ, биле отфрлени како ерес од страна на Православието. Цариградските патријарси не треба да се базираат на слични стремежи. Треба да се знае, дека токму  таквите тенденции на Римскиот епископ довеле до голема и конечна поделба на Црквата во 1054 год.[61].  

Поаѓајќи од погрешното сфаќање на 28 канон од Халкидонскиот собор (IV Вселенски), дека ги дефинира правата на ЦП за админстрирање на целата полнота на Православната Црква, некои јерарси и богослови ‒ приврзаници на ЦП, токму од тие претпоставки развиваат нова еклисиолошка концепција. Концепцијата се покажа дека противречи на општоправославното единство. Сведоштвата даваат основа да се расправа и за незаконитоста на користењето на титулата „вселенски” („вселенскиот патријарх Вартоломеј ‒ Глава на Светата Православна Црква, светски водач за мир и помирување, современ апостол, светски духовен водач, водач на животната средина, водач на Светската црква[62]). Титулирањата „вселенски” и „Мајка Црква на сите Цркви”, ЦП ја користи заради проширување на власта, поставувајќи се над канонското законодавство[63]. Целта е таа да ги потчини останатите автокефални Цркви; и од редослед (τάξις или чест врз основа редот/првенство по чест) да стекне власт, неограничена од каноните, којашто ќе ја применува над сите автокефални Цркви. Сите Цркви во Православието треба да бидат покорни и послушни како ќерка кон својата мајка. Свети Софрониј (Сахаров) вели, дури ако ѝ се допушти на ЦП „навистина себеси да може да се нарекува заедничка Мајка на сите Цркави... да врши потчиненост од фактот на историското мајчинство, тогаш ѝ дозволуваме да отстапи од Православната тријадологија, согласно којашто Очинството или Синовството не ја отстранува полнотата на еднаквоста. Родениот е еднаков на Оној Кој раѓа. Така сметале Светите Отци[64].”

 

Ремоделарњето на Православната еклисиологија  создаде одложени периоди на тензија, реални кризи и разделувачки сили во Православната Црква. Сеправославниот собор во Крит главно беше повикан за да се верифицираат самоволно присвоените привилегии на ЦП или Цариградскиот патријарх:

1) Цариградскиот („Вселенски”) патријарх е прв без еднакви на себе (primus sine paribus)[65];

2) Патријархот на ЦП, од богословите на таа патријашија, е претставуван како претстоител, кој единствено во себе ги спојува комбинацијата од сите три нивоа првенство (што е погрешно поимање на епископското првенство), односно, на локално ниво (епарх и архиепископ на Новиот Рим ‒ Константинопол), на регионално (Патријарх на Помесната ЦП) и на „вселенско” ниво („Вселенски” патријарх). Ова „тројно првенство”, му овозможува посебни привилегии, како што се: апелациско право (или да прима жалби) од другите Помесни Цркви и право да востановува и да укинува автокефалија (неодамнешни примери: Архиепископија‒Патријаршија: Охридска, Пеќка и Тарновска, итн.)[66].

3) единствено тој може да свикува сеправославни собори[67]. На тој начин, него не може никој да го суди. Оваа идеја противречи на историјата на Православната Црква – ниту еден Вселенски собор не е повикан од страна на Цариградскиот патријарх, туку, некои од цариградските патријарси биле расчинувани и анатемисувани како еретици;

4) на „Вселенското” Православие  припаѓа само онаа Помесна Црква којашто е во заедница со ЦП (слично на идејата за сеопшта црковна централизација на Римската црква, којашто тврди дека „надвор од неа нема спасение” ‒ extra romanam ecclesiam non est salus);

5) ЦП има исклучиво право на црковна јурисдикција во сите земји (држави) каде што православниот народ е раселен; 

6) во овие земји, ЦП самостојно ги застапува интересите и ставовите од сите Помесни Цркви пред државните власти (идентично со конкордатските договори што Папата ги склучува со државите?); 

7) секој архијереј или клирик кој служи надвор од границата на канонската територија на својата Помесна Црква, мора да биде под јурисдикција на ЦП;

8) ЦП ги дефинира географските граници на автономната Црква и, ако нејзиниот став не се поклопува со ставот на некоја друга Црква по тоа прашање, може на таа територија да организира сопствена јурисдикција[68];

9) не само ЦП, туку и сите епископи кои се под нејзината јурисдикција имаат право на првенство во однос на сите останати епископи на сите други Помеснии Цркави, бидејќи тие треба да претседаваат на локалните собори од православните епископи од различните јурисдикции (The Standing Conference of the Canonical Orthodox Bishops in the Americas [SCOBA]);

10) ако во Римокатоличката црква, само субјектот на Римскиот папа е возвишен, сите останати епископи се доживуваат како меѓусебно еднакви, додека, пак, во верзијата на ЦП, посебни права и привилегии се прошируваат и на архијерите на ЦП;

11) претензии на ЦП за целокупната власт во Православната Црква: судска, арбитражна, административна и законодавна;

12) редовното организирање на Свет и Велик собор, во вид на редовни активни институции, чиешто право на повикување му припаѓа единствено на Цариградскиот патријарх, што нема основа ниту во историјата, ниту во богословието на Православната Црква.

13) по прашањата што имаат заеднички интерес, ЦП има исклучиво и општоправославно право да ги разгледува и да одлучува за понатамошното делување[69];

14) „за сите наредни сеправославни одлуки, Цариградскиот патријарх го објавува едногласниот консензус на Православните Цркви.”[70];

15) „на територијата од православната дијаспора, автономни Цркви не се основаат, освен во случаи на сеправославна согласност којашто ја обезбедува Цариградскиот патријарх.”[71];

16) „во случај да се појават разлики во ставовите... страните коишто учествуваат заедно или посебно се обраќаат до Цариградскиот патријарх, за тој да пронајде канонско решение на проблемот.”[72].

Во Посланието од Критскиот собор се предлага да се организира Свет и Велик собор, како редовна активна институција. Меѓутоа, правото на повикување на Сеправославен собор треба да му припаѓа не само на првиот претстоител во диптисите, туку на секој претстоител на Помесните Православни Цркви. Спротивно, ограничувањето на ова право само на Цариградскиот патријарх, го прави невозможно повикувањето Собор. Кога би се појавиле критички сугестии за противканонски постапки, на која било Помесна Црква кон Цариградскиот патријарх, фактички тој нема да го обезбеди потребниот повик за Собор. Тоа го прави потполно имун на судење. Таквата функција противречи на канонскиот поредок во Православието, согласно коешто секој епископ подлежи на судот од сите епископи.

Како што вели старец Софрониј: „Овој облик на папизам е еклисиолошка ерес, исто така, како Римскиот папизам. Затоа, го отфрламе секој Рим: и Првиот и  Вториот и Третиот, ако се говори за принципот на внесување потчинетост во постоењето на Православната Црква. И Римскиот и Цариградскиот и Московскиот и Лондонскиот и Парискиот и Њујоршкиот и секој друг папизам го отвфрламе, како еклисиолошка ерес којашто го искривува христијанството[73].

Забележете што „мрази” Бог – во Книгата мудри Соломонови изреки (6, 7 и 16–19). Не го мрази човекот, туку тоа што човекот го спречува од Него! Тој  мрази 7 ствари, коишто по разорната штета што ја предизвикуваат:  инвазивна, волатилна и отуѓувачка за Бога; тие се: горделиви очи, лажлив јазик, раце што пролеваат невина крв, срце што осмислува злобни планови, човек што брза кон злото, лажен сведок што издишува лаги и човек што сее раздор меѓу браќата. Овие ствари имаат деструктивната моќ за човекот што ги употребува и посебно врз животите на луѓето, кои Бог ги создал, и за кои страдаше и Воскресна. Бог за Својата Црква го пропишал моделот на функционирање: „Кој меѓу вас сака да биде прв, нека ви биде слуга.” (Мт 20, 27). Оттука, Црквата Негова „нема ниту началник, ни настојник, ниту заповедник.” (Изреки 6, 7). Бог мрази: поврзување (групирање) заради злобни планови, лажно сведочење, предизвикување раздор и поделба (заради супериорна власт во Црквата). Бог на човекот му дал царско свештенство, на секој народ му дал волја за здружување (волја: статус, самоопределен суверенитет, територијални надлежности), но за егзистенцијална цел му го одредил (Своето) благородничко потекло. Поставил апостоли, но им Заповедал ограничување и копнеж кон чесно однесување; барање чест, а не власт. Привилегијата што Бог му ја дал на човекот повлекува одговорност; секому што во Црквата му е дадена чест, доаѓа од Светиот Дух, и пред Него човек е поединечно и колективно одговорен.

Белешки:

[55] О границах распространения права власти Константинопольской патриархии на „диаспору”, Журнал Московской Патриархии 11 (1947): 37–44.

[56] С. В. Троицкий, По поводу неудачной защиты ложной теории, Журнал Московской Патриархии 12 [1949]: 45‒46; С. В. Троицкий, Экклезиология Парижскаго раскола, Вестник Русского Западноевропейского Патриаршего Экзархата 7–8 [1951]: 26).

Троицки ги наведува зборовите од Господ Исус Христос, упатени на апостолите за обврската кон проповедање и кон крштевање на сите народи (Мт 28, 19). Тој истакнува дека апостолската проповед имала национален, а не територијален карактер, што се гледа од именувањата на апостолите, како апостоли на поединечните народи (на пр. апостол Петар – апостол на Јудеите; апостол Павле – апостол на незнабожците; апостол Тома – апостол на Индијците). Исто така, го наведува 34 апостолски канон, во којшто се говори за првите епископи на секој народ. Види: С. В. Троицкий, Папистическая стремления у греков, Архив за правне и друштвене науке, Зборник бр. 93 (1935): 102–103.

[57] Архимандрит Григориј (Настески), Симплификација на добро дефиниран „проблем” на пречките за автокефалност на Македонската Православна Црква‒Охридска Архиепископија. Дијагноза на „проблемот”. (https://blagobitie.blogspot.com/2019/09/)

[58] Сергий С. Верховский, Единая Церковь или раскол, Церковный вестник западноевропейской епархии 20 (1949): 8. 

[59] Cf. Исто, 13.

[60] „Во образованите православни кругови добро е познато дека во минатото постоеле случаи кога Цариградските патријарси на Вселенските и на Помесните собори биле прогласувани за еретици... затоа новиот модел што го предлага ЦП (заб. исклучиви права: административни, судски, законодавни), односно дека Цариградскиот патријарх е глас на Православието, не може да биде прифатливо, и истиот не може самостојно да ги поставува стандардите во Православието.”

Архиепископ Австралийский и Новозеландский Павел (Салиба). Дружба с другими Церквами // www.blagovest-info.ru/index.php?ss=2&s=7&id=27764

[61] Ако во XX век напорите на ЦП во голема мера биле насочени кон потчинување на православната дијаспора, во XXI век таа започнала експанзија на териториите на самите автокефални Цркви. Во 2003 год. патријархот Вартоломеј, изненадувачки, од Грчката Православна Црква побара под негова јурисдикција да му се потчинат 36 епархии, на таканаречените „нови територии” на Грција. Синодот на Грчката Црква одби да ги потчини епархиите, и тогашниот нејзин претстоител, Атинскиот архиепископ Христодул,  говореше дека потчинувањето е дискредитација, и се загрозува самиот факт на автокефално постоење на Грчката Православна Црква. Меѓутоа, ЦП продолжи со намерите, и на 30 Април 2004 год. избра нови архијереи, без согласност на Грчката Црква. Грчката Црква не го издржа овој притисок, и на крајот се потчини, предавајќи ги „новите територии” под управа на ЦП. 
Горенаведените историски факти покажуваат дека жртвите и отстапките на различните Цркви, уште повеќе ги разгоруваа апетитите на ЦП, и ги охрабруваа за нови освојувачки постапки. Така, по упадот во канонската територија на Грчката Црква, се случија уште помасовни упади на канонската територија на Руската Православна Црква, притоа без да формира автокефална Црква во Украина, туку да ги продлабочи конфликтите, доделувајќи автономија на Украинската Црква под јурисдикција на ЦП, при што почесниот (деградиран) Киевски патријарх да формира нов Синод ‒ Киевска патријаршија, со намера да ја обедини Црквата во Украина преку обединување со Украинската Православна Црква под јурисдикција на Руската Православна Црква.

Види: https://mospat.ru/en/2019/01/13/news168913/

[62] https://www.goarch.org/-/ecumenical-patriarch-bartholomew-head-of-the-holy-orthodox-church-world-leader-for-peace-and-reconciliation

[63] Следбениците на ова учење тврдат дека: „Православната Црква не би била ништо без ЦП. Дека без ЦП таа би била некаков протестантизам, и дека не може да се замисли некоја Црква да ја прекине заедницата со ЦП, бидејќи од неа потекнуваат сите канони.” (Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως: Αρνούμενος το Οικουμενικό Πατριαρχείο αρνείσαι την πηγή της ύπαρξής σου; види: https://cognoscoteam.gr/αρνούμενος-το-οικουμενικό-πατριαρχε/); зборовите, пак, на Георгиј Цесис се следните: „Цариградскиот патријарх, допаѓајќи му се тоа на некому или не, е претстоител на Православието, видлив знак на неговото едиство, без кого не постои нормално функционирање на институциите коишто ги нарекуваме Православна Црква; види: Ορθόδοξος «Εκκλησία» ή «Συνομοσπονδία» Τοπικών Εκκλησιών.

[64] Иеромонах Софроний (Сахаров), Единство Церкви по образу Единства Святой Троицы, Вестник Русского Западно‒европейского патриаршего экзархата, Новая серия, № 2‒3, Париж, (1950): 8‒33.

[65] Элпидофор (Ламбриниадис) митрополит Бурсы, Первый без равных Ответ на документ о первенстве Московской Патриархии; види: http://history-mda.ru/publ/pervyiy-bez-ravnyih-otvet-na-dokument-o-pervenstve-v-tserkvi-prinyatyiy-na-zasedanii-svyashhennogo-sinoda-russkoy-pravoslavnoy-tserkvi_3650.html

[66] The Documents of the Holy and Great Council of the Orthodox Church, AUTONOMY AND THE MEANS BY WHICH IT IS PROCLAIMED, 2f, p. 32.

[67] Элпидофор (Ламбриниадис) митрополит Бурсы, op. cit.

[68] The Documents of the Holy and Great Council of the Orthodox Church, THE ORTHODOX DIASPORA, RULES OF OPERATION OF EPISCOPAL ASSEMBLIES IN THE ORTHODOX DIASPORA, article 10, p. 37.

[69] Исто, THE ORTHODOX DIASPORA, 6, p. 34.

[70] Исто, RELATIONS OF THE ORTHODOX CHURCH WITH THE REST OF THE CHRISTIAN WORLD, 10, p. 27.

[71] Исто, AUTONOMY AND THE MEANS BY WHICH IT IS PROCLAIMED, 2d, p. 32.

[72] Исто, 2е, p. 32.

[73] Иеромонах Софроний (Сахаров), op. cit. , 25.